De armoedeval

Den Helder 13.03.2012

Armoedeval

Wat is een armoedeval, laten we eens beginnen met een eenvoudige uitleg!

Armoedeval is het verschijnsel dat mensen die (relatieve) armoede lijden nauwelijks mogelijkheden hebben hun maatschappelijke situatie te verbeteren.

Een specifieke vorm van dit begrip 'armoedeval' wordt door politieke partijen (van links tot rechts) gehanteerd, namelijk als het effect dat optreedt wanneer iemand met een uitkering er in inkomen op achteruitgaat als hij of zij een betaalde baan krijgt. (WWnV) Dit effect wordt veroorzaakt doordat mensen met een zeer laag inkomen of een uitkering vaak recht hebben op subsidies en andere inkomensafhankelijke regelingen, zoals bijvoorbeeld kwijtscheldingen. Als ze een baan aanvaarden kan de inkomensverbetering zodanig zijn dat het recht op de subsidies en regelingen vervalt, waardoor het inkomenseffect grotendeels of geheel wegvalt. Door dit effect zijn mensen vaak niet of slechts in geringe mate in staat om hun maatschappelijke situatie te verbeteren. Belangrijker is echter dat de inkomensachteruitgang niet motiverend werkt. Men spreekt in dat geval vaak van een 'onvoldoende prikkel' om te participeren op de arbeidsmarkt. In verband daarmee wordt er soms ook een brede definitie van de armoedeval gehanteerd, namelijk 'het gebrek aan financiële prikkels om (meer) te gaan werken'.

Daar waar sprake is van een gebrek aan financiële prikkels om (meer) te gaan werken zijn vier soorten armoedevallen te onderscheiden:

• Werkloosheidsval: bij het aanvaarden van werk vanuit een uitkeringssituatie

• Herintredersval: bij het aanvaarden van werk vanuit een situatie zonder eigen inkomsten

• Deeltijdval: het uitbreiden van het aantal gewerkte uren

• Doorstroomval: het doorstromen naar een nieuwe baan vanuit een bestaande baan

(bron:Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid)

'Gemeenten houden armoedeval in stand'

04.03.10

Gemeenten weten vaak niet wat de gevolgen zijn van hun armoedebeleid voor de koopkracht en kansen op de arbeidsmarkt van minima. Ze handhaven onbedoeld de armoedeval, het fenomeen dat het voor mensen met een uitkering financieel onaantrekkelijk is om te gaan werken.

Niet verbeterd
Dat zegt Maarten Allers, directeur van het Centrum voor Onderzoek van de Economie van de Lagere Overheden (COELO). Samen met hoogleraar Flip de Kam heeft hij een artikel over de armoedeval gepubliceerd in het tijdschrift Sociaal Bestek. Uit onderzoek blijkt dat de situatie onder Balkenende IV niet is verbeterd.

Uitgerekend
‘We hebben uitgerekend wat er met het inkomen gebeurt wanneer je vanuit een uitkering gaat werken en wanneer je met een laag inkomen iets meer gaat verdienen’, licht Allers toe. Het blijkt dat je daar nauwelijks iets aan overhoudt. ‘Dat was tien jaar geleden al zo en dat is nog steeds het geval. Er is van alles geroepen over bestrijding van de armoedeval, maar er is niets aan gedaan.’

Bedoelingen
De bedoelingen van armoedebestrijding zijn goed. Met inkomensondersteunende maatregelen proberen gemeenten mensen die op het bestaansminimum leven te helpen. Maar het ontmoedigt twee groepen minima. Voor uitkeringsontvangers is het onaantrekkelijk om een baan te aanvaarden en lager betaalden houden netto weinig over aan een positieverbetering op de arbeidsmarkt. Door het gestegen inkomen vermindert de aanspraak op zorgtoeslag, huurtoeslag en diverse gemeentelijke regelingen.

Dertien procent
Uit een rekenvoorbeeld blijkt dat een werknemer met een bruto inkomen van 27.000 euro die per jaar 5000 euro meer kan gaan verdienen, daarvan hooguit dertien procent overhoudt. Een schokkend percentage, vindt Allers. ‘Je wilt mensen stimuleren om te gaan werken of zich op de arbeidsmarkt te ontwikkelen, maar in plaats daarvan straf je ze.’

Meer mensen getroffen
Gemeenten weten volgens Allers vaak niet hoe hun armoedebeleid in de praktijk uitpakt. ‘Ze hebben geen zicht op wat het betekent voor de koopkracht van de doelgroep en hoe het de arbeidsmarktperspectieven beïnvloedt.’ Sommige gemeenten proberen het effect van de armoedeval te verzachten door de inkomensgrens te verhogen waarop de financiële regelingen worden stopgezet. ‘Maar dat betekent dat er meer mensen door getroffen worden.’

Kiezen
Volgens De Kam en Allers moeten politici fundamentele keuzes maken. ‘Wat is belangrijker: bestrijding van armoede, of het dempen van de armoedeval? Wie kiezen voor armoedebestrijding, moeten over die armoedeval misschien niet zo moeilijk doen en andersom. Wie de armoedeval willen aanpakken, moeten de bestaande inkomensondersteunende regelingen kritisch tegen het licht houden.’

Oplossingen & opties

-Gemeente kunnen deze mensen tegemoet komen door de gemeentelijke heffingen (gedeeltelijk) kwijt teschelden.

-Een andere optie zou kunnen zijn om de langdurigheidstoeslag die gemeentes uitkeren, af te schaffen voor mensen in een uitkering, en die te doen toekomen aan mensen die vastzitten in de armoedeval.

Hiervoor zullen de gemeentes de handen inéén moeten slaan en gezamelijk een actie starten om tot een landelijke instemming te komen.

Een andere optie zou kunnen zijn dat er direct op landelijk niveau vanuit de Tweede Kamer een kant en klaar plan van aanpak wordt geleverd aan de gemeentes, bij de invoering van de WWnV die naar verwacht wordt nog meer mensen in de armoedeval zal laten lopen.

-Op landelijk niveau zou een optie de "terugtax" kunnen zijn.

-Laagbetaalden krijgen van de belasting per maand 150 euro extra om de armoedeval te ontlopen.

Rijksbeleid zou een uitkomst bieden in dit al jaren slepende dossier, waar maar geen einde aan lijkt te komen.

Daniëlle Pater

Raadslid Stadspartij Den Helder

Lees over dit onderwerp meer via de onderstaande linken:

https://www.aandekaakgesteld.nl/armoedeval/

https://www.coelo.nl/rapporten/armleeuw.pdf

* november 2010 geschreven voor Trots Den Helder

* aangepast in februari 2012 voor de Stadspartij Den Helder

* naar aanleiding van de WWnV oplossingsgericht aangepast maart 2012